Ik besloot een reis te maken en drie Esperanto-bijeenkomsten te bezoeken. Eerst naar BET in Kaunas, daarna het ILEI-Congres in Belgrado en tenslotte het Wereldcongres (UK) in Brno. Naar BET ging ik samen met mijn vriend Ronald en naar het Wereldcongres met mijn nicht Karin. Voor ons allemaal was dat de eerste keer dat we deelnamen aan een weeklange bijeenkomst in de Esperanto-gemeenschap.
BET begon in 1959 als een Sovjet-alternatief voor het Wereldcongres, waaraan mensen uit de Sovjetunie vaak niet konden deelnemen, maar het werd zo’n geliefd congres dat het niet alleen nog steeds bestaat, maar ook is gegroeid van 50 naar bijna 300 deelnemers, afkomstig van vijf verschillende continenten.
Het leukste deel van de week voor mij was het leren kennen van verschillende mensen uit alle delen van de wereld en het bijwonen van de concerten van JoMo en Kjara. Die laatste had ik al ontdekt via YouTube, en zij is tot nu toe mijn favoriete Esperanto-zangeres, dus ik was ontzettend blij dat ze erbij was!
Ik genoot er erg van om de tijd met anderen buiten het officiële programma door te brengen. Zo leerde ik Ajvi uit Korea en Ulrich uit Duitsland kennen, die beiden openlijk konden praten over culturele verschillen die ze hadden ervaren. En ook Rasa en David, die in Duitsland wonen en oorspronkelijk uit Litouwen en de Verenigde Staten komen, en Esperanto in hun dagelijks leven gebruiken. Met hen bezochten we een uitkijkpunt en het huis waarin de schoonouders van Zamenhof woonden. Het huis zelf is nu verlaten, bijna vervallen — helaas.
Rasa vertelde hoe het was om op te groeien in Litouwen vóór de onafhankelijkheid. Er was genoeg eten, maar ze kregen slechts één keer per jaar bananen. Dan moest je urenlang in de rij staan met het hele gezin om vijf kilo bananen te kopen voor één roebel. Als je meer wilde betalen, kon je een oorlogsveteraan vragen om de bananen te kopen, want die hadden voorrang. Rasa herinnert zich goed dat haar vader dat niet wilde doen, en na vier uur wachten waren de goede bananen al uitverkocht. Ze kregen toen te zachte bananen. Ze herinnert zich nog steeds hoe ze verlangde naar een banaan, terwijl ze er nu een kan eten zonder veel verlangen te voelen.
Na Kaunas, met een tussenstop in Zagreb om een vriendin te bezoeken, reisden we verder naar Belgrado voor het ILEI-congres, waar niet alleen leraren aanwezig waren, maar ook beginners en niet-leraren.
Ik vond het niveau van het programma lager dan dat in Litouwen, maar de sfeer was goed en het was duidelijk te zien dat het met liefde was georganiseerd. Er waren minder mensen dan bij BET, wat ik eigenlijk erg prettig vond. Ongeveer 100 mensen namen deel, onder wie veel Aziaten.
Tijdens de kennismakingsavond brachten veel mensen eten mee uit hun eigen land. Wij namen Nederlandse drop mee, die door enkele moedige deelnemers werd geproefd. De Griekse baklava was zonder twijfel de meest geliefde lekkernij. ’s Avonds kon men ontspannen en vriendschappen sluiten in de Amikumejo, waar we een paar keer kaartspelletjes speelden en genoten van een heel ontspannen sfeer met de anderen.
Ajvi’s verhaal was aangrijpend. Zij komt uit Zuid-Korea en één van haar ooms was tijdens de Koreaanse Oorlog in Noord-Korea terecht gekomen en daarom was er 66 jaar lang geen contact geweest tussen hem en zijn familie. In 2019 was het mogelijk voor Noord-Koreanen om even herenigd te worden met hun familieleden. Hij was toen 90. Dat ging als volgt: de Zuid-Koreaanse familieleden, 4 van zijn zussen en een broer, werden in een bus vervoerd naar Noord-Korea waar ze in een grote anonieme ruimte hun broer en wat van zijn familieleden mochten ontmoeten. Dit vond tegelijkertijd plaats met veel andere familieherenigingen in dezelfde ruimte, dus er was geen sprake van privacy. Ze mochten daar even met
elkaar praten. Hij vertelde niets over de moeilijke tijd die hij had doorgemaakt, maar het was duidelijk voor zijn zussen en broer dat hij het erg zwaar had gehad. Zijn familieleden vroegen om ringen en kettingen van de zussen omdat die vanwege de enorme schaarste in Noord-Korea nuttig zijn als ruilmiddel. Inmiddels is er geen contact meer tussen hem en zijn familie en ze gaan ervan uit dat hij is overleden.
En toen kwam Brno, het Wereldcongres met meer dan 1100 deelnemers. Daar voelde ik me alsof ik in ‘Esperantoland’ was — overal werd de taal gesproken, en het omringende Tsjechië was als een decor op de achtergrond. Het was echt een bijzondere gevoel.
Op de eerste avond werd er een diner georganiseerd voor iedereen die deelnam aan of bijdroeg aan het project Ekparolu. Mijn nicht Karin en ik zaten aan een tafel met de twee Chinezen Cao en Yao, die de taal nauwelijks spraken. Met behulp van een vertaalapp slaagden we er toch in om te communiceren, en de avond werd een aangename ervaring. De mannen nodigden ons zelfs uit om hen in China te komen bezoeken!
Tijdens het congres vonden er veel lezingen, concerten, cabaretvoorstellingen, excursies en workshops plaats. Je kon zelfs deelnemen aan een internationaal koor. Achteraf gezien had ik me voor te veel excursies ingeschreven, en ook voor een taalexamen, waardoor ik helaas niet veel kon deelnemen aan het programma. Volgende keer zal ik dat zeker anders aanpakken.
Wat ik echt geweldig vond, was het zien van enkele makers van mijn favoriete podcasts: Radikala Tenero en Usone Persone. Tijdens hun podcast zijn ze zo open en menselijk dat ik het gevoel had alsof ik ze al kende.
Op de laatste avond dineerde ik met enkele mensen die ik al had leren kennen tijdens de LHBT+-avond. Het was heel ontspannen en aangenaam. Ik zat naast Randy en Francis, die uit de VS en Frankrijk komen. Het bleek dat ze zo talig zijn dat ze allebei ooit zelfs Nederlands hebben geleerd, en ze kenden allebei een lied dat ik niet kende: ‘Tijd’ van Saskia & Serge. Toen ik zei dat ik het niet kende, zongen ze het samen voor mij!
Het was wonderlijk hoe we elkaar allemaal konden verstaan via een taal die nog niet zo lang geleden werd uitgevonden door een intelligente, wijze en sociaal bewuste persoon. Een kunstmatige taal, maar toch levendig en springlevend — zoals dit congres zeker heeft bewezen.
Rianne Sanders, augustus 2025