In Den Burg op Texel staat een Esperantomonument. Het is een bakstenen zuil met daarop een een wereldbol met vijf ringen en een ster als windwijzer, als symbool dat de Esperantoster de hele wereld verlicht. Aan vier zijden staat aan de top het woord Esperanto.
Het monument werd gebouwd in 1935 door de broers Johan Duinker en Gijs Duinker, die allebei esperantist waren. De architect van het monument was dhr. Igesz en de metselaar Siem de Waal heeft het geheel opgebouwd.
Johan Duinker was in die tijd hoofdredacteur van de Texelse Courant en maakte handig gebruik van zijn functie om in de krant Esperantobijeenkomsten en -cursussen aan te kondigen. In de Texelse Courant verschenen bovendien reisverslagen van Siem de Waal, een jonge Texelaar die met de fiets esperantisten in heel Europa bezocht en overal met open armen werd ontvangen. Op het eiland groeide het enthousiasme voor de kunsttaal waardoor het de broers Duinker lukte geld in te zamelen voor een heus Esperantomonument.
Onthulling, afbraak en heropbouw
Begin juni 1935 werd het monument onder grote belangstelling onthuld door dhr. Isbrücker. Op bevel van de nazi’s werd het monument in 1941 afgebroken, maar vóór de sloop konden enkele mensen de belangrijkste onderdelen verwijderen en veiligstellen, zoals de teksten, de afbeelding van Zamenhof en de Esperantoster.
Na de bezetting werd op initiatief van dhr. Boon het monument herbouwd en op tweede pinksterdag 1950 opnieuw onthuld.
Op 2 juni 1985 organiseerden esperantisten uit Den Helder en Alkmaar een herdenking naar aanleiding van het 50-jarige bestaan van het monument.
Viering van de restauratie
Op 17 juni 2000 kwamen in Den Burg op Texel ongeveer 30 esperantisten samen om de restauratie te vieren van het Esperantomonument en om de onthulling te herdenken die 65 jaar eerder had plaatsgevonden.
Hans ten Hagen en Ronald Bijtenhoorn, bestuursleden van Esperanto Nederland, onthulden een bloemstuk met lint waarop gedrukt stond: ‘Dank aan Texels Trouw’. Tijdens de korte plechtigheid bij het monument hield Harry de Graaf, verbonden aan de Texelse Courant, een toespraak over de historie van het monument. Kees Ruig, voormalig officier op de vaart, sprak over het nut van het Esperanto tijdens zijn reizen. Verder werd er in het gebouw ‘De Schakel’ voor belangstellenden Esperantoles gegeven door de uit Argentinië afkomstige Atilio Orellana Rojas en werd over de bouw van het monument een oude film vertoond uit 1935.
Brochure “Esperanto en Texel”
Lees hier de folder “Esperanto en Texel”, een brochure uitgegeven ter herinnering aan de oprichting van het Esperanto monument op Texel in 1935. (pdf)
Onthulling gedenkplaat
Woensdag 24 februari 2016 werd bij het Esperantomonument aan de Kogerstraat in Den Burg op Texel een gedenkplaat onthuld.
De tekst op de plaat verwijst naar het monument, de grondlegger van het Esperanto en de heer Johan Duinker die een belangrijke rol had bij het introduceren van deze hulptaal op Texel en het initiatief nam voor de bouw van het monument. Tijdens de ‘Russenoorlog’ in april 1945 werd Johan Duinker door de Duitsers vermoord. De gedenkplaat brengt ook dat in herinnering.
De onthulling werd uitgevoerd door zijn zoon Wim Duinker uit Leiden, geassisteerd door Mary Smidt-Witte, weduwe van Klaas Smidt die zich inspande om monument en directe omgeving in betere staat te brengen. De plechtigheid werd bijgewoond door direct betrokkenen, zoals wethouder Frank Kingma van de gemeente Texel, eigenaar van het monument.
Lees de toespraak van wethouder Frank Kingma (gemeente Texel) ter gelegenheid van de onthulling van de gedenkplaat bij het Esperanto-monument in Den Burg.
Toespraak bij het monument
Op zaterdag 8 september 2018 heeft de gemeente Texel de heer Harry de Graaf (inwoner Texel en betrokken bij het monument) gevraagd om een korte toespraak te houden bij het Esperantomonument in Den Burg Texel.
Zijn toespraak is hier te lezen.
Klik op de foto en daarna aan de zijkant van de foto om verder te gaan.
Het verhaal van Siem de Waal
Lees ook het verhaal van Siem de Waal, Een Texelaar per fiets de wereld in, uit de Texelsche Courant van 20 juli 1935.
De reis voerde vanaf Texel door Duitsland, Zwitserland, Italië (waar op dat moment het jaarlijkse wereldcongres plaatsvond), Tunesië, Algerije, Spanje, Andorra, Frankrijk, Monaco en weer noordwaarts door Italië, Oostenrijk, Hongarije, Tsjecho-Slowakije en Duitsland. Op 27 oktober arriveerde hij, 11.000
kilometer in de benen, weer op Texel. Voor de Texelsche Courant schreef Siem tijdens zijn reis uitgebreide verslagen van zijn belevenissen.