De vereniging Esperanto Nederland werd opgericht op 23 september 1994 bij notaris Haafkens in Purmerend. Deze vereniging is een voortzetting van twee oudere Esperanto-verenigingen:
1. Nederlanda Esperanto-Asocio (NEA), opgericht op 27 augustus 1905.
Deze vereniging had eerder verschillende namen, zoals:
- Holanda Societo Esperantista “LEEN”
- Nederlanda Societo Esperantista “L.E.E.N”
- Nederlandsche Esperantisten-Vereeniging “LEEN”
- Nederlandse Esperantisten-Vereniging “La Estonto estas Nia”
2. Progresema Esperanto Asocio FLE, opgericht op 1 mei 1911.
Deze vereniging had ook verschillende namen, zoals:
- Nederlandse Federatie van Arbeiders-Esperantisten
- Federacio de Laboristaj Esperantistoj
- Bond van Arbeiders-Esperantisten “Fidu la Estontecon” FLE
In de afzonderlijke algemene vergaderingen van 18 juni 1994 (FLE) en 24 augustus 1994 (NEA) werd besloten om de nieuwe vereniging Esperanto Nederland op te richten.
Tijdens de jaarvergadering van 2021 vertelt Silvia Pilger hoe zij als kind met haar ouders meeging naar congressen en kinderen uit allerlei landen ontmoette. (Lees Fenikso 2022 nr. 2-4.)
In 1994 werd de nieuwe vereniging Esperanto Nederland opgericht. Een paar jaar later sloten ook de Nederlandse Groep van Onderwijzers over Esperanto (NGGE) en de Christelijke Unie van Nederlandse Esperantisten (KUNE) zich aan. Deze voorlopers ontstonden meer dan honderd jaar geleden, in een tijd waarin Nederland nog sterk verzuild was. Ze dienden oorspronkelijk dus verschillende maatschappelijke groepen.
Tot de nieuwe vereniging in 1994 werd opgericht werkten de verschillende Esperanto-organisaties al samen in een federatie: Federatie van Esperanto-organisaties in Nederland /Federacio de Esperanto-organizoj en Nederlando (FEN). Vanaf 1996 gaf de vereniging Esperanto Nederland een eigen krant uit met de naam FEN-X, als een herinnering aan de periode van FEN. De naam FEN-X wordt uitgesproken als Fenikso.
In Nederland zijn verschillende Esperanto-Wereldcongressen georganiseerd:
- 1920 in Den Haag,
- 1954 in Haarlem,
- 1964 in Den Haag,
- 1967 in Rotterdam en
- 1988 in Rotterdam.
Na de oprichting van Esperanto Nederland in 1994 werd ook in 2008 het congres in Nederland gehouden, opnieuw in Rotterdam.
In Fenikso 2024 n-ro 5 is uit een uitgebreid artikel opgenomen over de geschiedenis van de vereniging.