Binnen de Esperanto-wereld ontmoeten esperantisten van diverse achtergronden elkaar. Onder hen zijn jongeren en ouderen, mensen met verschillende muzieksmaken, mensen die wel en die niet vlees eten, mensen met verschillende politieke en religieuze achtergronden, pacifisten en mensen die zich in Oekraïne als soldaat aangemeld hebben.
Vaak worden woorden gebruikt als “Esperanto-beweging” en “de Esperanto-wereld” om de groep van esperantisten over de wereld mee aan te duiden en ook wordt het woord Esperantisto-gemeenschap gebruikt.
Wat esperantisten met elkaar gemeen hebben, is dat ze interesse hebben in dezelfde taal.
Een eigen cultuur
treden op onder de naam Kajto en brengen op veel
Esperanto-congressen de sfeer er in. Hier zwaaien ze
congresgangers van UK 2023 in Turijn uit.
(Foto: F.K. Hovinga)
In de loop van de jaren heeft zich onder de Esperanto-sprekers ook wel een eigen cultuur ontwikkeld met gedeelde socio-culturele normen. De meeste esperantisten voelen zich wereldbewoner en zijn geïnteresseerd in andere landen en culturen. Velen zijn geïnteresseerd in talen en dialecten en spreken naast Esperanto vaak nog meer vreemde talen.
De Esperanto-cultuur omvat kunst, zoals lectuur, literatuur, muziek en films en theater, met eigen bekende schrijvers, zangers en artiesten. Enkele van de belangrijkste figuren in de Esperanto-literatuur zijn William Auld, die drie keer werd genomineerd voor de Nobelprijs voor Literatuur, Julio Baghy, Kálmán Kalocsay en Claude Piron. De cultuur omvat nationale en internationale evenementen en culturele uitwisselingen. Sommige Esperanto-verenigingen hebben gebouwen, zoals de UEA in Rotterdam en FEL in Antwerpen en eens was er een Esperanto-land, Neutraal Moresnet.
Muziek, radio en tv
Op Youtube is veel Esperanto muziek te beluisteren. Er is ook een onafhankelijk platenlabel, Vinilkosmo, dat zich richt op het produceren, uitgeven en distribueren van muziek in Esperanto. Het biedt een breed scala aan muziekstijlen, waaronder rock, pop, folk, en meer. Het label ondersteunt artiesten van over de hele wereld en promoot de Esperanto-cultuur door middel van muziek. Vinilkosmo…
Er zijn diverse Esperanto radiostations die je tegenwoordig online of als podcast kunt beluisteren. Muzaiko zendt 24 uur per dag uit. Enkele van de meest beluisterde podcasts zijn naast Muzaiko, Ĉina Radio internacia, 3ZZZradio uit Australië, Pola Retradio en Varsovia Vento uit Polen en Radio Havano Kubo van Cuba. Meer radio en podcasts vind je op Esperanto.net.
ZamTV toont 24 uur per dag video’s en functioneert zo als tv.
Symbolen en gebruiken
De Esperanto-cultuur omvat emblemen en symbolen en kunstwerken. Er worden Esperanto postzegels uitgegeven en er werden ooit zelfs muntstukken gemaakt, die steloj (vert. “sterren”) werden genoemd.
Esperantisten hebben ook eigen gewoonten en gebruiken, bijvoorbeeld wanneer ze elkaar ontmoeten. Ze gebruiken bepaalde Esperanto-woorden. Een voorbeeld van zo’n woord is krokodili, hetgeen betekent dat mensen de eigen nationale taal praten in een Esperanto-omgeving.
De cultuur verandert en wordt verrijkt doordat mensen over de hele wereld elkaar ontmoeten.
Voor wie meer over de Esperanto-cultuur wil weten, kan het boek Esperanta kulturo lezen, geschreven onder redactie van Ilona Koutny (taal: Esperanto).
Het aantal esperantisten
(UK 2023) (foto: F.K. Hovinga)
Het is niet bekend hoeveel esperantisten er zijn. Er zijn wel eens schattingen van gemaakt. De aantallen lopen dan uiteen van tienduizenden mensen tot 2 miljoen mensen wereldwijd. Het hangt er ook van af van wie je onder esperantist verstaat. Zij die enthousiast zijn over Esperanto en nog maar een paar woorden geleerd hebben, mogen zich esperantist noemen, evenals zij die al jarenlang niets meer met de taal gedaan hebben, maar het idee toch een warm hart toe dragen.
De term esperantist is niet beschermd. Dat zou waarschijnlijk ook niet goed passen bij de Esperanto-cultuur waar inclusiviteit een belangrijke kernwaarde is.
Een aantal mensen sluit zich aan bij een vereniging. Esperanto Nederland heeft momenteel (2024) ruim tweehonderd leden. De UEA had in 2016 dertienduizend leden. Maar deze aantallen zeggen weinig over het aantal mensen dat zich de taal bezig houden. Dat er buiten de verenigingen om ook veel Esperanto-liefhebbers zijn, toont de Esperanto-versie van Wikipedia aan. Het aantal artikelen dat hier op is aangemaakt overschreed in 2024 de 350-duizend (bron: r/Esperanto). De Esperanto Wikipedia staat daarmee op de 27-ste plaats als het gaat om het aantal artikelen (bron: Bing Copilot).
Esperanto video
Onderstaande video, van al weer enige jaren geleden, geeft een aardig beeld van de Esperanto-wereld. Je kunt Nederlandse ondertiteling aanzetten.